ζητήσουν πρόσβαση στο δικό τους φάκελο, επειδή φοβούνται μήπως νιώσουν την τεράστια απογοήτευση της ανακάλυψης ότι, κάποιοι συγγενείς ή κάποιοι φίλοι έχουν δώσει αναφορά γι' αυτούς. "Σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι δεν έχει μετανιώσει κανείς μέχρι τώρα απ' αυτούς που έκαναν αίτηση για να έχουν πρόσβαση στο φάκελό τους", όπως τονίζει, η κα Birthler, η οποία βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, συμμετέχοντας με δύο διαλέξεις για τα αρχεία Στάζι στις εκδηλώσεις του De-Forum, που διοργανώνει το Γενικό Προξενείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, σε συνεργασία με το Goethe Institut και άλλους ελληνογερμανικούς φορείς και δίκτυα. Πολλές φορές, η εμπειρία του ν' ανοίξει κάποιος το φάκελό του είναι θλιβερή. Άλλοτε λυτρωτική. "Προκαλεί σοκ, όταν κάποιος διαπιστώσει ότι, κάποιος συγγενής ή φίλος κρύβεται από πίσω. Όμως, είναι σίγουρα καλύτερα να γνωρίζεις πάντα την αλήθεια, παρά να ζεις με κάποιες φαντασιώσεις και φόβους", τονίζει η κα Birthler. Ενώ, ανασύροντας από τη μνήμη της μια πρόσφατη συνάντησή της με κάποια γυναίκα, που κατόρθωσε να σπάσει τα "δεσμά" των φόβων της και ν' ανοίξει το φάκελό της, μας αφηγείται: "Πρόσφατα, ήρθε και με είδε μια γυναίκα και μου είπε: 'κα Birthler, επιτέλους, τόλμησα, είδα τους φακέλους μου και νιώθω τόσο απαλλαγμένη τώρα απ' αυτό το βάρος που κουβαλούσα μαζί μου, επειδή φοβόμουν ότι θ' ανακαλύψω ανθρώπους δικούς μου εκεί μέσα. Τώρα, μπορώ κι έχω εμπιστοσύνη σε όλους τους ανθρώπους που ήταν τριγύρω μου'. Αυτό δηλώνει μια καχυποψία βαθύτατα ριζωμένη, που θα συναντήσετε σε όλες τις δικτατορίες". Πρώην Ανατολικογερμανίδα και η ίδια, με έντονη αντικαθεστωτική δράση, δεν μπορούσε παρά να είναι "φακελωμένη" από το τεράστιο δίκτυο πρακτόρων και κατασκόπων της Στάζι. "Βεβαίως υπήρχε και για μένα φάκελος, καθώς ήμουν αντικαθεστωτική", μας λέει και μας αποκαλύπτει πως το μόνο που βρήκε, ωστόσο, ήταν ελάχιστα μέρη του. "Συγκεκριμένα- σημειώνει- υπήρχε μια καρτέλα και πάνω στην καρτέλα αυτή υπήρχε μια παραπομπή, που έγραφε ότι είχαν καταστραφεί τα στοιχεία πριν από το 1989. Αργότερα, είδαμε, ωστόσο, σε φακέλους των φίλων μου, που ζήτησαν και είχαν πρόσβαση σ' αυτούς, πως υπήρχαν αναφορές και σε μένα- κάποια χαρακτηριστικά μου, κάποια βιογραφικά στοιχεία- κι έτσι μπόρεσα ν' αποκτήσω μια εικόνα για το τι θεωρούσαν αυτοί για μένα". Τη στιγμή που γραφόταν ιστορία στις 9 Νοεμβρίου του 1989, με την πτώση του Τείχους, η ίδια, ως Βερολινέζα πάνω απ' όλα, ήταν παρούσα και γιόρταζε μαζί μ' όλο τον κόσμο. Για την ίδια, ωστόσο, στην απαρίθμηση των γεγονότων που άλλαξαν το ρου της σύγχρονης ιστορίας της Γερμανίας θα πρέπει να προστεθεί μια ακόμη ημερομηνία. "Η άλλη ημερομηνία (πέραν της πτώσης του Τείχους) ήταν ακριβώς έναν μήνα νωρίτερα. Ήταν η ημέρα που μάθαμε ότι η δημοκρατική επανάσταση είχε πετύχει το σκοπό της και δεν μπορούσε κανείς πλέον να τη σταματήσει. Ήταν η μέρα που άνθρωποι, οι οποίοι ήταν στις φυλακές μπόρεσαν να βγουν. Και ξέραμε τότε ότι τα καταφέραμε", υπογραμμίζει. Η Στάζι ως γνωστόν από την ίδρυσή της στις 8 Φεβρουαρίου του 1950 κι έως την κατάρρευσή του καθεστώτος, είχε αναπτύξει σταδιακά ένα τεράστιο δίκτυο επισήμων υπαλλήλων και… ανεπισήμων πληροφοριοδοτών, οι οποίοι κατασκόπευαν και αρχειοθετούσαν κάθε πτυχή της ζωής εκατομμυρίων πολιτών, όχι μόνο της Ανατολικής Γερμανίας και της γειτονικής Δυτικής Γερμανίας, αλλά το σύνολο σχεδόν των δυτικών κρατών-και όχι μόνο. Υπάρχει, λοιπόν, κάποιου είδους "ελληνικός φάκελος" στη Στάζι; Στο ερώτημα αυτό, η κα Birthler απαντά λακωνικά: "Είναι πιθανό να συμβαίνει αυτό το πράγμα. Δεν μπορώ να σας το πω αυτό με βεβαιότητα. Απαιτείται κάποια έρευνα. Φυσικά, είτε πρόκειται για επιστήμονες είτε για δημοσιογράφους, όπως εσείς, μπορείτε να κάνετε τη σχετική έρευνα και να ζητήσετε πρόσβαση σ' αυτά τα αρχεία". Ο όγκος του υλικού των αρχείων της Στάζι είναι τεράστιος. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η κα Birthler, ο όγκος του αρχείου αναλογεί σε 158 χιλιόμετρα- το υλικό περιλαμβάνει πολλά μικροφίλμ, φωτογραφίες, ηχητικά ντοκουμέντα κλπ- εκ των οποίων τα 112 χλμ είναι έντυπα. Πολλά από τα αρχεία αυτά χρειάστηκε να "αναγεννηθούν από τις στάχτες", αφού κατά τις τελευταίες εβδομάδες πριν από την κατάρρευση του καθεστώτος, υπάλληλοί της κατέστρεφαν με κάθε μέσο- με τα χέρια ή καταστροφείς εγγράφων- πολλά σημαντικά και μη έγγραφα. Το 1995, η γερμανική κυβέρνηση ξεκίνησε την επανασυναρμολόγηση των εγγράφων αυτών, τα οποία είχαν βρεθεί, όπως έχει γραφτεί στο παρελθόν, σε 16.000 σακούλες. Τότε, το τεράστιο έργο της ταξινόμησης και της επεξεργασίας αυτών των φακέλων ανατέθηκε από την κυβέρνηση της Βόννης στον υπερκομματικό πρώην ιερωμένο του Ροστόκ και αγωνιστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων Γιοακίμ Γκάουκ. Η γνωστή ως "Υπηρεσία Γκάουκ" στελεχώθηκε με 300 άτομα, μεταξύ των οποίων και πρώην υπάλληλοι της Στάζι. Το έργο αυτής της υπηρεσίας συνέχισε, με σχεδόν δεκαετή ήδη θητεία, η κα Birthler, η οποία μας εξηγεί πως η υπηρεσία είναι ουσιαστικά ένα αρχείο. "Δεν είμαστε, δηλαδή, εμείς που θα κάνουμε πραγματικά τη μελέτη και εκτίμηση αυτών των εγγράφων. Αυτή τη δουλειά την αφήνουμε στους επιστήμονες και τους δημοσιογράφους. Το δικό μας το καθήκον είναι ουσιαστικά να διαθέσουμε αυτό το υλικό σε όσους θέλουν να έχουν πρόσβαση". Και, όπως επισημαίνει, κλείνοντας τη συνέντευξη η κα Birthler, η οποία αποχωρεί τον προσεχή Μάρτιο από τη θέση, έχοντας συμπληρώσει το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο θητείας (δύο πενταετίες), "θα περάσουν πολλά χρόνια έως ότου να μπορούμε να έχουμε ένα αρχείο, το οποίο να είναι ταξινομημένο, να υπάρχουν λέξεις-κλειδιά και να μπορεί κάποιος να αναζητήσει και να βρει συγκεκριμένα πράγματα".
